Οι οικονομαχίες
Υπό τον William Goulielmos
Ιστορικό - Συγγραφέα
Οι εικονομαχίες, οι οποίες στοίχισαν την ζωή σε ανθρώπους,
οδήγησαν αθώους ανθρώπους σε εξορία και σε καταστροφές ανεκτίμητων
καλλιτεχνημάτων, διήρκεσαν από το 726 έως το 787 και σε δεύτερη φάση από το 814
έως το 842 Μ.Χ.
Οι εικονομαχίες άρχισαν από τον αυτοκράτορα των Ρωμαίων
Λέοντα τον τρίτο, τον Ισαυρο. Ο Λέων ανέλαβε την εξουσία το 717 και ίδρυσε
καινούρια δυναστεία, αυτή των Ισαύρων. Το 727 ο αυτοκράτορας κατέβασε την
εικόνα του Χριστού από την πύλη της Χάλκης και έβαλε στην θέση της ένα σταυρό.
Ο ιστορικός και ιερέας Θεοφάνης ο Ομολογητής μας πληροφορεί στο χρονικό του πως
με αφορμή την εικονοκλαστική πολιτική του αυτοκράτορος κάποιοι στρατηγοί
αντέδρασαν σχεδόν αμέσως, με επανάσταση. Οι στρατηγοί του Ελλαδικού θέματος
Κοσμάς, Αγαλλιάνος και Στέφανος στράφηκαν κατά της Κωνσταντινουπόλεως. Ο δε
Κοσμάς ανακηρύχθηκε αυτοκράτορας από τα στρατεύματα. Το αυτοκρατορικό ναυτικό
νίκησε τους επαναστάτες σε ναυμαχία. Ο Λέων συνέλαβε και αποκεφάλισε και τους
τρείς επαναστάτες.
Το 730 ο Λέων ανάγκασε τον εικονόδουλο (εικονολάτρη)
Πατριάρχη Γερμανό να παραιτηθεί και τοποθέτησε τον εικονοκλάστη (εικονομάχο)
Αναστάσιο στον θρόνο. Ο Πάπας Γρηγόριος της Ρώμης καταδίκασε τον αυτοκράτορα
Λέοντα σε συνόδους. Ο αυτοκράτορας αντέδρασε με κατάσχεση Παπικής γης. Εκείνη
την περίοδο οι Βυζαντινοί έλεγχαν μεγάλο μέρος της Ιταλίας, αλλά έχαναν έδαφος
από τους Γερμανούς Λομβαρδούς. Η Βυζαντινή εκκλησία της Αγίας Ειρήνης είναι
κλασσικό παράδειγμα εικονοκλαστικής εκκλησίας, απλή με σταυρό.
Το 741 ο Λέων πέθανε
και τον διαδέχθηκε ο Κωνσταντίνος, ο γιός του. Ο Κωνσταντίνος ο πέμπτος
αποδείχθηκε πιο φανατικός διώκτης των εικόνων. Όταν επικράτησαν τελικά οι
εικονόδουλοι (εικονολάτρες) την περίοδο της Ειρήνης της Αθηναίας μετονόμασαν
τον αυτοκράτορα Κοπρώνυμο, για να τον μειώσουν.
Το 754 ο Κωνσταντίνος καταδίκασε τις εικόνες σε σύνοδο, που
οργάνωσε οι ίδιος, με εικονοκλάστες (εικονομάχους) ιερείς. Στις 28 του
Νοεμβρίου του 764 αυτοκρατορικοί φρουροί συνέλαβαν τον ιερέα Στέφανο τον
νεότερο, τον έσυραν στους δρόμους και τον σκότωσαν με ρόπαλα !!! Ο Στέφανος
ανακηρύχθηκε άγιος. Ο Θεόδωρος, ο πατέρας του Νικηφόρου του ιστορικού και
μετέπειτα πατριάρχη, βασανίσθηκε και εξορίσθηκε. Αρκετές εικόνες τις
κατέστρεφαν οι στρατιώτες και τις πετούσαν στην θάλασσα. Από την Αραβοκρατούμενη Δαμασκό ο φιλόσοφος Ιωάννης
Δαμασκηνός έγραφε υπέρ της λατρείας των εικόνων.
Ο Λέων ο τέταρτος, ο
γιός και διάδοχος του Κωνσταντίνου, που βασίλευσε το 775-780, έκανε στροφή προς
τους εικονόδουλους. Λόγω της γυναίκας
του, της Ελληνίδας Ειρήνης της Αθηναίας, ο Λέων άφησε τους εικονόδουλους
μοναχούς να επιστρέψουν στα μοναστήρια τους. Ο εικονόδουλος Παύλος ο Κύπριος
ανακηρύχθηκε Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως. Το 780 ανέλαβε την εξουσία ο
Κωνσταντίνος ο έκτος, γιός και διάδοχος του Λέοντα του τέταρτου και της
Ειρήνης. Το 781 η επόπτης του θρόνου, η εικονόδουλη βασιλομήτωρ Ειρήνη, σε
σύνοδό της αποκατέστησε την λατρεία των εικόνων. Ο γιός της όμως παρέμεινε
εικονοκλάστης. Το 784 η Ειρήνη ανακήρυξε τον πρώην εικονοκλάστη Ταράσιο
Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως. Το 786 η Ειρήνη με την βοήθεια του εικονόδουλου
Πατριάρχη Ταράσιου αποπειράθηκε να καλέσει σύνοδο υπέρ των εικόνων, αλλά την
διέκοψαν οι εικονοκλάστες στρατιώτες. Το επόμενο έτος το 787 η Ειρήνη κάλεσε
την δεύτερη σύνοδο της Νίκαιας, όπου και επικύρωσε την λατρεία των εικόνων. Ο
Κωνσταντίνος ο έκτος, αν και εικονόδουλος, αναγκάσθηκε να την συνυπογράψει. To 790 o εικονοκλάστης Κωνσταντίνος ο έκτος με
την βοήθεια των Αρμενικών στρατευμάτων εξεδίωξε την μητέρα του. Ο Κωνσταντίνος
ανέλαβε την εξουσία μόνος του. Το 792 ο Κωνσταντίνος αναγκάσθηκε να ξαναδεχθεί
την μητέρα του ως συγκυβερνήτη. Μετά από πέντε έτη συνωμοσιών το 797 άνδρες της
Ειρήνης συνέλαβαν, τύφλωσαν και δολοφόνησαν τον Κωνσταντίνο. Η άκαρδη μητέρα
δολοφόνησε τον γιό της για την εξουσία
και την λατρεία των εικόνων !!! Για είκοσι χρόνια επικρατούσαν καθαρά οι
εικονόδουλοι, οι εικονοκλάστες δεν τολμούσαν να αντιταχθούν στην Θεοδώρα και
στους στρατηγούς της.
Το 802 ο συγκλητικός
Νικηφόρος ανάγκασε την αυτοκράτειρα
Ειρήνη να παραιτηθεί και ανέλαβε την εξουσία. Ο Νικηφόρος και ο γιός του
ο Καίσαρ Σταυράκιος συνέχισαν την εικονοδουλική πολιτική. Το 806 ο εικονόδουλος
ιστορικός Νικηφόρος Πατριάρχης ανακηρύχθηκε Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως από
τον ομώνυμο αυτοκράτορα. Ο πατριάρχης στο Χρονικόν του κατηγορεί δριμύτατα τους
Λέοντα τον τρίτο και Κωνσταντίνο τον πέμπτο. Στην μάχη της Πλίσκας ο
αυτοκράτορας Νικηφόρος σκοτώθηκε από τους Βούλγαρους, τους Καχάνου Κρούμου.
Στην μάχη τραυματίσθηκε βαριά και ο Σταυράκιος. Ο Σταυράκιος μετά από λίγους
μήνες στον θρόνο πέθανε από τα τραύματα της μάχης. Ο διάδοχος του Σταυράκιου, ο
αδύναμος εικονόδουλος αυτοκράτορας Μιχαήλ Ραγκαβής παραιτήθηκε το 813, όταν ο
εικονοκλάστης στρατηγός Λέων ο Αρμένιος έκανε πραξικόπημα.
O Λέων ο οποίος ανέλαβε την εξουσία
εξόρισε τον εικονόδουλο Μιχαήλ, Επίσκοπο Σύνναδας. Ο Μιχαήλ, ο οποίος πέθανε
στην ένδεια και στην εξορία, αργότερα ανακηρύχθηκε άγιος, τόσο από τους
Ορθόδοξους όσο και από τους Καθολικούς.
Το 815 ο Λέων ο Αρμένιος εξεδίωξε τον εικονόδουλο Πατριάρχη
Κωνσταντινουπόλεως Νικηφόρο και επίσης εξόρισε τον φιλόσοφο Θεόδωρο Στουδίτη. Ο
Λέων και ο εικονοκλάστης Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Θεόδοτος οργάνωσαν
καινούρια σύνοδο κατά την οποία απαγορεύθηκε η λατρεία εικόνων.
To 820 o φυλακισμένος στρατηγός Μιχαήλ με την
βοήθεια οπαδών του δραπέτευσε από την φυλακή, δολοφόνησε τον Λέοντα τον Αρμένιο
και τον διαδέχθηκε στον θρόνο. Με τις αλυσίδες ο Μιχαήλ ανακηρύχθηκε
αυτοκράτορας από τον εικονόδουλο Πατριάρχη Θεόδοτο. Ο Μιχαήλ ο δεύτερος, ο
οποίος ίδρυσε καινούρια δυναστεία, την δυναστεία του Αμορείου, ήταν και αυτός εικονοκλάστης αυτοκράτορας. Ο
Μιχαήλ ο δεύτερος επικύρωσε με την σειρά του την εικονοκλαστική σύνοδο του 754
!!! Το 821 ο Μιχαήλ ο δεύτερος εξόρισε τον εικονόδουλο Μεθόδιο, τον μετέπειτα
πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως. Παρ’ όλα αυτά ο Μιχαήλ δεν ήταν τόσο φανατικός
διώκτης των εικόνων και σε ένα βαθμό προσπάθησε να συμφιλιώσει τις δύο
παρατάξεις. Το 829 ο Μιχαήλ πέθανε και τον διαδέχθηκε ο γιός του ο Θεόφιλος. Το
833 ο διανοούμενος αυτοκράτορας Θεόφιλος εξέδωσε διάταγμα που απαγόρευε την λατρεία των εικόνων. Το 842
ο Θεόφιλος πέθανε και τον διαδέχθηκε στον θρόνο ο Μιχαήλ ο τρίτος, με επίτροπο
την βασιλομήτωρ και χήρα Θεοδώρα. Η Θεοδώρα ήταν φανατική εικονόδουλη και ο
γιος της την ακολούθησε πιστά.
Το 843 η βασιλομήτωρ
Θεοδώρα ανάγκασε τον εικονοκλάστη Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Ιωάννη τον
έβδομο να παραιτηθεί και τοποθέτησε στον πατριαρχικό θρόνο τον εικονόδουλο
πρώην εξόριστο Μεθόδιο Α. Με αυτή της την πράξη η Θεοδώρα ουσιαστικά έδωσε
τέλος στις εικονομαχίες. Οι αρχαίες πηγές σιωπούν γιατί οι εικονοκλάστες
στρατιωτικοί, κληρικοί και διανοούμενοι της εποχής παράτησαν έτσι ξαφνικά τον
αγώνα μπροστά στην Θεοδώρα, που ήταν σίγουρα λιγότερο αυταρχική από την Ειρήνη
την Αθηναία. Μετέπειτα συγγραφείς σαν τον Κωνσταντίνο Μανασσή αποκαλούν τους
εικονοκλάστες αυτοκράτορες ασεβείς.
Τελικά, μετά από περισσότερο από έναν αιώνα εμφύλιων
συρράξεων και συνωμοσιών, οι
εικονόδουλοι επικράτησαν, έως την πτώση της Βασιλεύουσας το 1453 !!